- علاءالدین طوسی (عَ ئُدْ دی نِ)
علی. از مشاهیر علما و حکما بود و علوم عقلیه و نقلیه را در بلاد عجم تکمیل کرد، سپس به بلاد روم رفت و در دربار سلطان وقت احترام یافت. و نخست از طرف سلطان مرادخان (824- 855 هجری قمری) بتدریس در مدرسه بروسه منصوب شد، آنگاه از طرف سلطان محمدخان فاتح (855- 886 هجری قمری) تدریس مدرسه زیرک بدو مفوض گردید، و پیوسته مورد الطاف سلطان بود، تا آنکه سلطان، علاءالدین و خواجه زاده را بتألیف کتابی در محاکمۀ بین ابن رشد و تهافت امام غزالی مأمور ساخت. علاءالدین کتاب خود را که حاوی محاکمات مابین افکار حکما و تهافت امام غزالی است، ذخر یا ذخیره نامید، و گفته اند ذخیره نام این کتابست و ذخر کتابی دیگر است در محاکمات بین غزالی و ابن رشد، و در حیدرآباد بطبعرسیده است. سلطان کتاب خواجه زاده را بکتاب علاءالدین ترجیح داد و علاءالدین افسرده شد و از راه ایران به ماوراءالنهر بازگشت و از تمامی مشاغل و علائق دنیوی منصرف شد، و قدم بدایرۀ سلوک و تصوف گذاشته و در سال 860 هجری قمری در سمرقند درگذشت. بعضی از ارباب تراجم نویسند که علاءالدین در مراجعت از روم به ایران رفت و در 885 در خراسان یا در تبریز درگذشت. نام کتاب اوبه نوشتۀ قاموس الاعلام ’ذخر’ و در کشف الظنون ’الذخیره فی المحاکمه بین الحکماء و الغزالی’ و در معجم المطبوعات ’الذخیره فی المحاکمه بین کتاب الغزالی و ابن رشد’ میباشد. (از ریحانه الادب ج 3 ص 101 از کشف الظنون) (قاموس الاعلام ج 4 ص 3180) (لغات تاریخیه و جغرافیۀ احمد رفعت ج 5 ص 46) (معجم المطبوعات ستون 1239)
